اتحاد عربی به ماجراجویی تل‌آویو در سوریه پایان می‌دهد

رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی در 12 سال گذشته در بحران سوریه یک موضع واحدی داشتند و هر دو طرف خواستار سرنگونی دولت قانونی بشار اسد، رئیس جمهور این کشور بودند و حتی در رویای تجزیه سوریه و تضعیف محور مقاومت در منطقه بودند. بنابراین بحران سوریه یک اتحاد نامقدس عبری-عربی را با محوریت آمریکا به وجود آورده بود و مقامات صهیونیستی هم میدان سوریه را سکوی پرشی برای خروج از انزوای منطقه‌ای می‌دیدند، لذا تلاش کردند با کشاندن اعراب به روند عادی سازی روابط، پروژه «از نیل تا فرات» را عملی کنند.

هر چند موفقیت نسبی هم نصیب رژیم صهیونیستی شد و بحرین و امارات تن به سازش با اشغالگران فلسطین دادند اما هنوز جوهر این توافقات دوستانه خشک نشده بود که ورق به ضرر صهیونیتسها برگشت و این روزها پروژه عادی سازی اعراب از تل‌آویو روی گردانده و به سمت دمشق برگشته است. وقوع زلزله 7.5 ریشتری سوریه در بهمن ماه گذشته، هر چند تلفات و خسارات سنگینی را به این کشور وارد کرد اما در عرصه سیاسی با گشایشهای زیادی همراه بوذ و کشورهای عربی پس از یک دهه به سمت دمشق متمایل شدند و این مسئله برای مقامات تل‌آویو بسیار نگران کننده است.

گسست اتحاد عبری-عربی

باتوجه به تمایل اعراب برای عادی سازی روابط با دولت سوریه، می‌توان گفت که رژیم صهیونیستی دیگر مثل گذشته نمی‌تواند روی حمایتهای اعراب در مقابله با دمشق حساب باز کند. تلاش برای بازگشت سوریه به اتحادیه عرب بحث اصلی این روزهای جهان عرب است و همه رهبران این کشورها درصدند هر چه زودتر این برنامه را به سرانجام برسانند.

با اینکه عربستان سعودی بزرگترین مخالف بازگشت سوریه به اتحادیه عرب بود اما پس از توافق اخیر ایران و عربستان، سعودیها در پرونده سوریه هم مساعدت نشان دادند و موافقت خود را با بازگشایی سفارت در دمشق اعلام کردند. علاوه بر این، عربستان در 19 می میزبان نشست اتحادیه عرب خواهد بود و گفته می‌شود ریاض قصد دارد از بشار اسد برای حضور در این نشست دعوت کند. اقدامی که خواب را از چشمان صهیونیستها ربوده است و رسانه‌های این رژیم اقدام سعودیها را نماد واقعی شکل‌گیری خاورمیانه جدید توصیف کردند که به ضرر تل‌آویو خواهد بود.

مصر هم به عنوان یکی از کشورهای قدرتمند اتحادیه عرب روند عادی‌سازی روابط با دمشق را آغاز کرده و فیصل مقداد، وزیر خارجه سوریه در روزهای اخیر به قاهره سفر کرد. همچنین قرار است عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر و بشار اسد در هفته‌های آتی بایکدیگر دیدار کنند که مقدمه‌ای برای پایان اختلافات دو کشور پس از 12 سال خواهد بود و مقامات مصر برای عادی سازی و بازگشت دمشق به اتحادیه عرب لحظه شماری می‌کنند. در همین راستا، السیسی روز دوشنبه به عربستان سعودی سفر و با ولیعهد این کشور دیدار و گفتگو کرد که به گفته برخی منابع موضوع بحران سوریه و حمایت از این کشور برای بازگشت به اتحادیه عرب و تلاش‌ها برای پایان درگیری و بازگشت به مذاکرات یکی از محورهای اصلی این گفتگوها بود.

با این اوصاف، به نظر می‌رسد اجماعی بین اعراب بر سر ازسرگیری روابط با دمشق شکل گرفته است و احتمالا در آینده نزدیک اعراب یکی پس از دیگری سفارتهای خود را در دمشق باگشایی خواهند کرد و به بیش از یک دهه خصومت پایان خواهند داد.

بحران سوریه همواره یکی از موضوعات مهم در نشستهای اتحادیه عرب بود و در صورت حضور اسد در این نشست پس از 12 سال، شاید برای اولین بار در دفاع از تمامیت ارضی سوریه بیانیه‌ای صادر شود. دفاع از تمامیت ارضی سوریه توسط کشورهای عربی اتمام حجت به رژیم صهیونیستی است که دست از ماجراجویی در خاک این کشور بردارد. چرا که هر گونه تلاش برای ناامن سازی سوریه، با واکنش جهان عرب مواجه خواهد شد و همین مسئله سبب می‌شود تا صهیونیستها دست به عصاتر عمل کنند. زیرا اتحاد بین اعراب به منزله انزوای کامل رژیم صهیونیستی در منطقه خواهد بود و از آنجا که سرزمینهای اشغالی هم به دلیل بحرانهای سیاسی و اجتماعی فضای ناآرامی را سپری می‌کند، سرشاخ شدن با کشورهای عرب می‌تواند عواقب سنگینی برای تل‌آویو داشته باشد. از طرفی، با عادی سازی روابط کشورهای عربی با سوریه، ارتش این کشور هم اعتماد به نفس بیشتری خواهد یافت و می‌تواند به دشمن صهیونیست پاسخ قاطعانه بدهد.

جدای از کشورهای عربی، اکنون ترکیه هم در مسیر عادی سازی روابط با سوریه گام برمی‌دارد و نشست چهارجانبه بین معاونین وزرای خارجه ترکیه، سوریه، ایران و روسیه که در شهر مسکو در حال برگزاری است مقدمه‌ای برای توسعه مناسبات سیاسی است. ترکیه هم مثل اعراب در بحران سوریه با سیاستهای رژیم صهیونیستی همسو بود ولی عادی سازی روابط این کشور با سوریه، مقامات تل‌آویو را در منگنه قرار خواهد داد، چرا که مقامات آنکارا با هر گونه بحران آفرینی در خاک سوریه مخالفت خواهند کرد. ترکیه و اعراب با این هدف به دامان سوریه بازگشته‌اند که ثبات را در این کشور برقرار کنند و تنش‌آفرینی صهیونیستها بازگشت به نقطه اول بحران خواهد بود که با سیاستهای کشورهای دوست دمشق ناسازگار است.   

سوریه سرزمین فرصتهای اقتصادی

علاوه بر مسائل سیاسی در روابط کشورهای منطقه با سوریه، مسئله اقتصاد هم اهمیت به سزایی دارد. کشورهای عربی از جمله امارات و عربستان تلاش می‌کنند با برقراری ثبات و امنیت در سوریه، در بازسازی این کشور مشارکت کرده و روابط تجاری خود را با دمشق ازسر بگیرند. بنابراین، در صنعت ساختمان سازی ظرفیتهای بسیار بالایی وجود دارد تا جایی که گفته می‌شود یکی از عوامل بسیار مهم رشد اقتصادی سوریه در آینده، صنعت ساخت و ساز خواهد بود. با توجه به ویرانی‌های گسترده در زمان بحران، نیاز مبرمی برای تامین کالاهای ساختمانی احساس می‌شود و کشورهای عربی در این بخش می‌توانند سرمایه‌گذاری کنند.

از سوی دیگر، با توجه به اینکه صنعت نفت در سوریه با مشکل مواجه شده، یکی از بخش‌های وسوسه انگیز برای سرمایه‌گذران خارجی، تاسیس نیروگاه‌های برقی است و دولت سوریه برای تامین برق حمایتهای خوبی را برای سرمایه‌گذاران در این بخش درنظر گرفته است. لذا، اکنون سوریه سرزمین فرصتها است و جذابیتهای زیادی برای شیوخ عرب ثروتمند خلیج فارس دارد تا با مشارکت در بخش اقتصادی و زیرساختهای حیاتی این کشور، هم به دمشق کمک کنند و هم اینکه سود بیشتری را از طریق تجارت دوجانبه کسب کنند.

مصر هم که برخلاف شیخ‌نشین‌ها ثروتی برای سرمایه‌گذاری در سوریه ندارد اما برای خود منافعی را ترسیم کرده است که در صورت عادی سازی روابط می‌تواند آنها را اجرایی کند. مصر و سوریه در دهه‌های گذشته رهبری ناسیسوالیسم عربی و جبهه ضد صهیونیستی را در دست داشتند و در عرصه‌های اقتصادی هم تعاملات بسیار گسترده‌ای بین دو طرف برقرار بود. دو دهه پیش دولتهای مصر و سوریه، موافقت خود را با تاسیس «بازار مشترک عربی» اعلام کردند و مقامات دو طرف ابراز امیدواری کردند با اتخاذ تدابیر لازم شرایط آغاز فعالیت‌های مشترک بازرگانی و اقتصادی برای سرمایه‌گذاران مصری و سوری فراهم شود، اما به دلیل سهل انگاری دو کشور و پس از آن با شروع بحران سوریه، این توافقات به حاشیه رفت اما این احتمال وجود دارد که در آینده قاهره و دمشق موافقت‌نامه قبلی خود را احیا کنند.

اما ناگفته پیداست که فعالیتهای اقتصادی و سرمایه‌گذاری خارجی در سوریه زمانی رنگ واقعیت به خود می‌گیرد که آرامش و امنیتی در آن حکمفرما باشد و در حال حاضر، بزرگترین مانع امنیت در سوریه، رژیم صهیونیستی است که با حملات گاه و بیگاه خود، سطح تنش با این کشور را بالا برده است. لذا، اگر اعراب بخواهند در بخش اقتصادی سوریه مشارکت کنند، اجازه نخواهند داد اسرائیل به جنگ افروزی‌های خود ادامه دهد و بدون تردید در برابر آن جبهه گیری خواهند کرد.